یخچال گرایی چیست؟

اخبار عملی و فرهنگی خبر از کشف بیماری حاد و تازه ایی داد که توسط انسیتو پژوهشگران کشف شده این بیماری کشنده نیست اما سالانه موجب هدر رفتن میلیارها ساعت کار مفید می شود.

احتمالا برای بسیاری از شما پیش آمده که وارد آشپزخانه می شوید و یکراست سراغ یخچال می روید، در را باز می کنید، توی یخچال سرک می کشید اما دقیقا نمی دانید چه بردارید. کلی سرتان را این طرف و آن طرف می کنید و چیزی پیدا نمی کنید. 

نه تشنه اید و نه گرسنه. قصد کمک به کسی را هم ندارید. این است که در نهایت یک سیب برمی دارید یا لیوانی را پر از آب می کنید. در بسیاری از مواقع هم دست خالی برمی گردید. یعنی بعد از جستجوی بسیار می یابید که اصلا دلتان چیزی نخواسته است. به همین دلیل بعد از کمی گیج و ویج خوردن، در یخچال را می بندید و برمی گردید به اتاقتان.

شاید بعضی ها این عنوان را قبول نداشته باشند اما شما چه بخواهید و چه نخواهید، دچار «بیماری یخچال گرایی» شده اید؛ نوعی بیماری که کمی شبیه طنز است، ولی نوعی از رفتاری است که جوان های دهه 60 و 70، جوانان عصر دیجیتال به آن دچار شده اند. بدانید این نوع رفتار خیلی هم بی سابقه نیست.

ما شبیه نگهبان لویی شانزدهم شده ایم که بی آنکه بداند، کاری را انجام می دهد. او روزی در محوطه کاخ خود مشغول قدم زدن بود که سربازی را کنار یک نیمکت در حال نگهبانی دید. از او پرسید تو برای چی اینجا قدم می زنی و از چی نگهبانی می دهی؟ سرباز دستپاچه جواب داد قربان افسر گارد من را اینجا گذاشته و به من گفته خوب مراقب باشم!
لویی، افسر گارد را صدا زد و پرسید این سرباز چرا اینجاست؟ افسر گفت قربان افسر قبلی نقشه قرار گرفتن سربازها سر پست ها را به من داده، من هم به همان روال کار را ادامه دادم! مادر لویی او را صدا زد و گفت من علت را می دانم. زمانی که تو سه سالت بود، این نیمکت را رنگ زده بودند و پدرت به افسر گارد گفت نگهبانی را اینجا بگذارند تا تو روی نیمکت ننشینی و لباست رنگی نشود! و از آن روز 41 سال می گذرد و هنوز روزانه سربازی اینجا قدم می زند. ما کارهایی را انجام می دهیم، بی آنکه به درستی بدانیم چرا و به چه دلیل.

 

نداشتن تفریح و تنوع در زندگی

یکی از دغدغه های نسل دیجیتال، نداشتن تنوع و تفریح واقعی در زندگی است. این روزها، همه به خوبی می دانند که آبشار نیاگارا چند متر است، یا شمال کشور چه جاذبه هایی دارد اما چند نفر این مکان ها را از نزدیک دیده اند.

اینهاست که باعث می شود نسل ما، تنوع کمی در زندگی اش داشته باشد. صبح که از خواب بلند می شویم، یکی از اولین کارهایمان رساندن خودمان به گوشی، تبلت یا حتی لپ تاپ و چک کردن ایمیل ها و فیس بوک و توییتر و هزار اعتیاد دیگر است. این ماجرا در لحظه به لحظه بقیه روز هم ادامه دارد.

بودن دائمی در شبکه اجتماعی و ارتباطات رایانه ای حتی یک ارتباط دوستانه هدفمند هم نیست و شاید بهترین اسم برای این پیگیری دائم شبکه های اجتماعی که همه به آن دچار شده ایم، ولگردی دیجیتال باشد که اسم دیگر همان بیماری یخچال گرایی است. البته تحقیقی جدید در دانشگاه کالیفرنیا می گوید که گشت زدن در وب باعث بالا رفتن توان تصمیم گیری آدم ها و قوی شدن توان استدلالی آنها می شود.

این مسئله نه به خاطر کسب اطلاعات بیشتر که به دلیل تقویت مسیرهای مغزی اتفاق می افتد. اسکن های مغزی این تحقیق نشان می دهد که تعداد مدارهای روشن شده حین گشتن در اینترنت حتی از تعدئاد مدارهای روشن هنگام مطالعه هم بیشتر است اما اینکه چه اتفاق هایی برای روحیه انسان می افتد، از آن چیزهایی است که باید بیشتر در موردش تحقیق شود. 

این روزها مطالعات متنوع عصب شناختی که تلاش می کنند ظرفیت های عملیاتی مغز را افزایش دهند، تاکید بسیاری دارند بر «بازی» و حتی از آن بالاتر «هیچ کار نکردن». این محققان به شرکت ها پیشنهاد می دهند که کارمندانشان را در ساعاتی از روز بیکار بگذارند تا مغز بتواند بدون هدف روشن بماند.

گفته می شود این روشن بودن بدون هدف باعث روشن شدن مسیرهای عصبی می شود که در زندگی روزمره و شغلی، آگاهانه سراغشان نمی رویم و دقیقا به همین دلیل است که هنگام «هیچ کاری نکردن» گاهی ایده های عجیب یا راه حل های بدیعی به ذهن مان می رسد که قبلا هیچ گاه به آنها فکر نکرده بودیم.
 

بطالت و یخچال

چنانچه گفتیم، بطالت یکی از دلایلی است که در نهایت بدل به بیماری یخچال گرایی می شود. واژه انگلیسی «idleness» به معنی بطالت برابر با کلماتی مانند بیکاری، تنبلی، بیهودگی، سستی، بیحالی و بی کارگی است. معانی گوناگون بطالت نشان می دهد که با مفاهیم متفاوت و در عین حال مشابهی روبرو هستیم.

در بررسی پژوهش های علمی انجام شده در مورد بطالت نیز این چندگانگی دیده می شود. تنوع معانی و برداشت های موجود از بطالت نشان می دهد که با پدیده ای دارای معنی صریح و مشخص سروکار نداریم. بنابراین فهم درست آن نیازمند رجوع به برخی قراین و مفاهیم دیگر مانند کار، زمان، هدف، پوچی، ملال، استراحت و فراغت است.

نکته مهم برای ما این است که بطالت دقیقا با استراحت فکر همراه نیست. مثلا شما خسته و کلافه ای و نمی دانی چه کنی، اما ذهنتان آرام هم نیست. به این ترتیب می توان گفت که بطالت در بسیاری از موارد با خستگی، استرس و فرسودگی همراه خواهد بود و شما بدون آن که کاری انجام داده باشی، خسته ای. بطالت دارای اثرات منفی جسمانی و روانشناختی است و شما حس می کنی در حال از دست دادن انرژی هستی، در حالی که در واقعیت چنین نیست. شما به همین دلیل است که مدام سراغ یخچال می روید، بدون آنکه بدنتان واقعا به غذا نیاز داشته باشد.

افزایش وزن و چاقی که خود ما در بسیاری از بیماری ها به شمار می آید، یکی از پیامدهای دوره های طولانی بطالت است. بطالت سوخت و ساز بدن را کم می کند و بدن مستعد تجمع چربی در بافت ها می شود. افراد برای سوزاندن کالری هایی که مصرف می کنند، نیاز به فعالیت دارند و وقتی مدت ها غیرفعال هستند، کالری های ذخیره شده تبدیل به چربی می شود.

بطالت تنش عصبی به وجود می آورد که در ارتباط نزدیک با گرسنگی قرار دارد، بنابراین افراد سعی می کنند با پرخوری یا پرنوشی تنش خود را کاهش دهند که هر دو منجر به چاقی می شود.
بیماری یخچال گرایی، یا هر اسم دیگری، این روزها به شدت ما را تهدید می کند واصلا حواسمان به این مسائل نیست. انگار دچار مرگی خاموش شده ایم.